Phóng sự chân dung: Phong cách riêng, tránh tư biện
Nhiều người cho rằng viết phóng sự chân dung dễ. Nhưng, đó là suy nghĩ xem ra khá giản đơn. Cái khó của phóng sự chân dung không phải ở đề tài mà ở cách viết làm sao cho tác phẩm ra hồn cốt, mang “hơi thở” của phóng sự báo chí.
Nhiều người viết chỉ dừng lại việc kể lể mà thiếu đi “chất” phóng sự. Thể loại phóng sự chân dung không phải người nào cũng viết thành công. Về mặt lý thuyết, phóng sự chân dung phải cho công chúng hình dung rõ nét về nhân vật qua vẻ bề ngoài, thái độ, ngôn ngữ, thói quen của họ. Thậm chí qua những gì họ làm, họ nghĩ, các dự định trong tương lai và tất nhiên cả một chút bí mật đời tư của họ (nếu được họ cho phép). Do vậy, muốn viết thành công phóng sự báo chí, ngoài lòng say mê, năng khiếu, khổ luyện, dấn thân… người viết còn phải làm chủ được ngôn ngữ, cảm xúc, kinh nghiệm, vốn sống.
Qua khảo sát một số bài phóng sự, nhiều tác giả chỉ dừng lại việc phản ánh những thành tích đạt được của nhân vật mà ít sử dụng các thủ pháp, như: tả, thuật, bình... để làm tăng tính hàm xúc cho tác phẩm phóng sự. Chẳng hạn, khi viết về chân dung nghèo khó, đừng viết nhân vật của mình “dầm mưa dãi nắng” mà viết làm sao cho độc giả thấy được sự vất vả, lam lũ bằng cách gợi tả những giọt mồ hôi chảy trên gương mặt, hoặc màu da đen sạm vì nắng, gió, bụi thời gian để người đọc thương, cảm nhân vật. Ví như “Dáng người thấp đậm, nước da ngăm đen, bước đi nhanh nhẹn, chiếc nón sùm sụp trên đầu, đôi mắt sắc lẹm, nói năng bỗ bã…, Minh “cô đơn” đậm nét là dân “anh chị”. Ấy vậy, hơn chục năm qua, không ít người đi đường hay sinh viên Trường Đại học Quốc gia TP.HCM lại rất gần gũi với chú Minh “cô đơn”” (Phóng sự Minh “cô đơn”, Báo Sài Gòn Giải Phóng).
Hãy viết làm sao cho độc giả hiểu được vấn đề, làm cho họ có cảm giác người viết khá am hiểu về chân dung và dẫn dắt người đọc của mình như đang chứng kiến, tiếp xúc với nhân vật thật sự. Một số tác giả khi viết chân dung, họ đến gặp nhân vật xin báo cáo thành tích cá nhân, sau đó phỏng vấn vài câu để nắm thêm thông tin, hoặc trích dẫn lời nhân vật đưa vào bài viết. Như vậy, bài viết dễ dừng lại ở bài phản ánh, chưa đạt “chất” phóng sự chân dung thật sự.
Người viết thường đặt tiêu đề (tít) cho phóng sự chân dung khá dài, chưa đủ thu hút, chưa gây chú ý, hoặc thiếu nhịp điệu. Tiêu đề phóng sự báo chí hiện đại viết khoảng 6 chữ (từ) là tương đối phù hợp. Chẳng hạn, các tiêu đề ngắn, có nhịp điệu, gây chú ý đối với người đọc: “Đậm tình quê lúa”, “Người “ghét” lửa”, “Minh “cô đơn” (Báo Sài Gòn Giải Phóng).
Tiêu đề dài sẽ khiến người đọc khó nhớ: “Bí quyết giúp dân hàn gắn tình làng nghĩa xóm của “luật sư” hai lúa”. Viết lời dẫn (sa-pô) thiếu dẫn dắt, mời gọi, hấp dẫn người đọc. Thông thường, viết lời dẫn giới thiệu về họ tên, tuổi, quê quán, việc làm của chân dung. Chẳng hạn, “Hơn 20 năm gắn bó với công việc cai nghiện ma túy, bà Hà Mỹ Hòa, Giám đốc Trung tâm cai nghiện ma túy Lê Hà Nguyễn (thị trấn Trảng Bom, huyện Trảng Bom) đã dành nhiều tình yêu thương chăm lo cho các học viên. Nhiều trường hợp được bà giúp đỡ đã thoát khỏi ma túy và có cuộc sống ổn định. Bà được nhiều học viên quý mến gọi là “má Hòa” (Phóng sự Nặng lòng với công việc cai nghiện ma túy, Báo Đồng Nai)”. Đoạn này chưa thật sự thu hút, mời gọi để “giữ chân” người đọc đọc toàn bộ bài phóng sự.
Lời dẫn cuốn hút người đọc: “Vô tình tìm thấy những cổ vật thời tiền sử, ông Thành bị cuốn hút bởi độ tinh xảo của chúng. Kể từ đó, ông bắt đầu đi tìm bí mật loài người ở vùng đất cổ Kon Tum. Phải hẹn hò mãi, chúng tôi mới có dịp gặp ông Văn Đình Thành (67 tuổi, ở P.Quyết Thắng, TP.Kon Tum, tỉnh Kon Tum)” (Phóng sự Người đi tìm bí mật vùng đất cổ Kon Tum, Báo Thanh Niên).
Phóng sự chân dung về Người mẹ bán xôi và đứa con nuôi ung thư của Báo Tuổi trẻ
Cuối bài viết, tác giả nêu “dày cộm” thành tích đạt được của chân dung. Điều này, không sai, tuy nhiên, cần viết làm sao cho người đọc thấy được điều gì đó mà nhân vật được mình lựa chọn xứng đáng ngợi ca trên mặt báo. Không nên kể lể quá nhiều huy chương, bằng khen, giấy khen... những thành tích này nêu ra khá nhiều, vô tình “tâng bốc” chân dung của mình lên tới “tận mây xanh”, dễ khiến người đọc ngượng ngùng. Bởi, nhân vật chọn viết bài phải có cái gì đó điển hình, thành tích hơn những người khác. Có thể, điều này đã được tác giả thể hiện hàm chứa trong nội dung bài viết.
“Mô-típ” dễ thấy ở cuối bài viết, tác giả thường trích phát biểu nhận xét, đánh giá, cho biết của một cá nhân có chức vụ nào đó, hoặc của chính chân dung vào bài viết thay cho kết bài. Chẳng hạn, “Ông Võ Hải Ninh, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Đức Lĩnh, cho biết, với diện tích gần 10.000m2 đất mà ông Liệu đã hiến để xây dựng công trình phúc lợi xã hội, nếu tính giá trị đất ở địa phương là khoảng trên 300 triệu đồng. Ngoài ra, với nhiều đóng góp cho phong trào xây dựng nông thôn mới ở thôn và xã của ông, UBND xã đánh giá rất cao những việc làm hết sức có ý nghĩa của ông Liệu. Ông xứng đáng là tấm gương người cựu chiến binh gương mẫu, dám hy sinh lợi ích của cá nhân để đóng góp cho xã hội. Đây là điển hình tiêu biểu cần được nhân rộng để mọi người cùng học tập làm theo” (Phóng sự Người cựu binh thích “vác tù và”, Báo Sài Gòn Giải Phóng). Điều này, dễ làm người đọc đoán được “mô-típ” lối mòn của người viết. Tác giả có thể viết đoạn kết, gợi cho người đọc rút ra nhiều suy nghĩ về nhân vật, hoặc nhận thức để thay đổi bản thân về một điều gì đó qua hành động, việc làm của chân dung.
Để góp phần nâng cao tác phẩm phóng sự chân dung, cần rèn luyện một số kỹ năng như: Người viết tự làm giàu vốn sống, có nhiều trải nghiệm, kinh nghiệm; đọc nhiều để làm giàu ngôn ngữ, vốn kiến thức liên ngành; đổi mới, sáng tạo trong cách viết thể loại phóng sự chân dung; quan tâm đặt tiêu đề (tít) phóng sự chân dung sao cho ngắn, có nhịp điệu, gây sự chú ý, đồng thời viết lời dẫn (sa-pô) mời gọi, thu hút được người đọc; khi viết, đừng quên các thủ pháp, như: tả, thuật, bình... nhằm làm tăng tính hàm xúc cho phóng sự./.
______________
Bài đăng trên Tạp chí Người Làm Báo điện tử ngày 9.3.2021
Dương Út
Nguồn: http://nguoilambao.vn
Xem nhiều
- 1 Thông báo tuyển sinh Chương trình Cử nhân quốc tế Quảng cáo, Quan hệ công chúng và Thương hiệu năm 2024
- 2 Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay
- 3 Nâng cao hiệu quả công tác truyên truyền bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch ở Việt Nam hiện nay
- 4 Podcast - biểu tượng sức mạnh của phát thanh hiện đại
- 5 Vấn đề thu phí trên báo mạng điện tử
- 6 Mô hình Hội đồng trường đại học trên thế giới và những khó khăn khi áp dụng tại Việt Nam
Liên kết
- Báo điện tử đảng cộng sản việt nam
- Báo nhân dân
- Báo Quân đội nhân dân
- Cổng thông tin điện tử Học viện Báo chí và Tuyên truyền
- Cổng thông tin điện tử Học viện Chính trị quốc gia hồ chí minh
- Tạp chí Cộng sản
- Tạp chí Giáo dục lý luận
- Tạp chí Giáo dục và Xã hội
- Tạp chí Khoa học xã hội và Nhân văn
- Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam
- Tạp chí Lý luận chính trị
- Tạp chí Nghiên cứu con người
- TẠP CHÍ Nghiên cứu dân tộc
- Tạp chí Người làm báo
- Tạp chí Nội chính
- Tạp chí Quản lý Nhà nước
- Tạp chí Tổ chức Nhà nước
- Tạp chí Tuyên giáo
- Tạp chí Xây Dựng Đảng
- Thư viện số Học viện Báo chí và Tuyên truyền
- Trang thông tin điện tử Hội đồng Lý luận Trung ương
Thông báo tuyển sinh Chương trình Cử nhân quốc tế Quảng cáo, Quan hệ công chúng và Thương hiệu năm 2024
Chương trình Cử nhân quốc tế Quảng cáo, PR và Thương hiệu thông báo tuyển sinh năm 2024 với 100 chỉ tiêu. Đây là chương trình nhượng quyền giữa Đại học Middlesex (Vương quốc Anh) và Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Tốt nghiệp Chương trình, sinh viên được nhận bằng Cử nhân Quảng cáo, PR và Thương hiệu có giá trị quốc tế và đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo công nhận.
Phát huy vai trò quản lý thông tin đối ngoại ở các cơ quan báo chí chủ lực
Phát huy vai trò quản lý thông tin đối ngoại ở các cơ quan báo chí chủ lực
Thông tin đối ngoại là một bộ phận quan trọng trong công tác đối ngoại của Đảng và Nhà nước, giúp cho nhân dân các nước và người Việt Nam ở nước ngoài cũng như người nước ngoài ở Việt Nam hiểu rõ hơn về đất nước và con người Việt Nam, từ đó phục vụ công cuộc hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Bài viết phân tích vai trò của quản lý thông tin đối ngoại ở các cơ quan báo chí chủ lực, từ đó đề xuất một số giải pháp phát huy vai trò của quản lý thông tin đối ngoại ở các cơ quan báo chí chủ lực trong thời gian tới.
Huy động nguồn lực cho truyền thông chính sách để tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách
Huy động nguồn lực cho truyền thông chính sách để tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách
Vấn đề tuyên truyền/truyền thông chính sách đóng vai trò hết sức quan trọng, góp phần không nhỏ, thậm chí quyết định đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Nhân tố then chốt tác động đến quá trình truyền thông là việc huy động nguồn lực, nói cách khác, là phải có nguồn lực để triển khai truyền thông chính sách. Ở nước ta, vấn đề truyền thông chính sách và nguồn lực cho truyền thông chính sách ngày càng được phổ biến rộng rãi, triển khai đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả.
Vấn đề đạo đức của nhà báo trong thực hiện chức năng giám sát, phản biện xã hội của báo chí
Vấn đề đạo đức của nhà báo trong thực hiện chức năng giám sát, phản biện xã hội của báo chí
(LLCT&TT) Thông tin và giám sát, phản biện xã hội là hai chức năng quan trọng của báo chí, cũng là hai mặt của vấn đề, luôn đi đôi với nhau. Thời gian qua, báo chí đã có nhiều thành tựu, đóng góp cho xã hội khi thực hiện các chức năng này, nhưng trên thực tế cũng còn những tồn tại, hạn chế. Trong bài viết, tác giả phân tích sâu ở khía cạnh đạo đức nghề nghiệp của nhà báo khi tham gia giám sát, phản biện xã hội.
Kỹ năng đặt đầu đề cho tác phẩm báo chí
Kỹ năng đặt đầu đề cho tác phẩm báo chí
(LLCT&TT) Đầu đề có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với tác phẩm báo chí, cho nên cần được quan tâm đặc biệt để tránh sai sót. Việc mắc lỗi trong đặt đầu đề cho tác phẩm báo chí chủ yếu là do kỹ năng của những người liên quan chưa đáp ứng yêu cầu. Có thể rèn luyện kỹ năng đặt đầu đề cho tác phẩm báo chí bằng cách thực hiện quy trình sau đây: 1. Khái quát chủ đề của tác phẩm bằng một câu văn, với từ ngữ đơn giản, dễ hiểu; 2. Trên cơ sở câu văn khái quát chủ đề tác phẩm báo chí, đặt đầu đề mang tính thông báo (xác nhận sự việc một cách khách quan), cố gắng đưa ra nhiều phương án tuỳ góc độ tiếp cận; 3. Lựa chọn đầu đề thông báo phù hợp nhất cho tác phẩm (theo cảm nhận của chính tác giả). Tuỳ thuộc vào thể loại, vào nội dung tác phẩm, có thể sử dụng thành tố ngôn ngữ giàu tính biểu cảm đễ diễn đạt lại đầu đề đã lựa chọn.
Bình luận